بررسی روش های بیابان زدائی

منظور از بیابان زایی، هجوم بیابان به دیگر عرصه های غیر بیا بانی نیست، بلکه کاهش بار آوری در هر بوم سازگانی است بیابان زایی تحت تاثیر دو دسته عوامل محیطی و انسانی است

روش های بیابان زدائی
مقاله روش های بیابان زدائی
تحقیق در مورد بیابان زدایی
بیابان زدایی در ایران
پروژه بیابان زدایی
desert
بیابان زدائی
بیابان زایی
بیابان
روش های بیابان زدائی

دسته بندی	منابع طبیعی
فرمت فایل	docx
حجم فایل	252 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	108

بررسی روش های بیابان زدائی

چکیده

در واقع تهدید وتحدید حیات در بیابان به نسبت دیگر زیست بوم های حیاتی کره‌ی زمین جدی تر است و این چهره‌ی خشن، ناشی از فقر اقلیمی یا موقعیت زمین شناسی است. به عبارت دیگر، زایش بیابان ها در طول تاریخ زمین، کنشی است طبیعی که به شرایط دشوار جغرافیایی داده شده و قدمتی چند صد میلیون ساله دارد. آنچه مجامع معتبر علمی و بین المللی از آن به عنوان بیابان زایی یاد می کنند، پدیده ای به ظاهر نامحسوس اما بسیار خطرناک تر از بیابانی شدن اراضی است و آن کاهش ظرفیت تولید اراضی یا تخریب سرزمین می باشد،که تا حدود زیادی نیز متاثر از عملکرد های انسانی است . به عبارت دیگر منظور از بیابان زایی، هجوم بیابان به دیگر عرصه های غیر بیا بانی نیست، بلکه کاهش بار آوری در هر بوم سازگانی است. بیابان زایی تحت تاثیر دو دسته عوامل محیطی و انسانی است که در بین عوامل محیطی عامل اقلیمی با پارامتر هایی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی، تبخیر بالا، فراوانی و سرعت نسبتاً زیاد باد ، دوره برگشت کوتاه و استمرار خشک سالی ها، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فرا خشک و.... و عامل زمین شناسی با پارامتر هایی مثل وجود سازندهای شور، قلیایی، تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بلایای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهمترین عوامل بیابان زا محسوب می گردند. در ارزیابی پیوسته پارامتر های مرتبط با بیابان زایی و فعالیت های مقابله با بیابان زایی تعیین شاخص ها و معیارها، گام نخست به شمار می رود که هدف از آن، بررسی امکان دستیابی به مجموعه ای از معیار ها و شاخص هایی گویا، ساده و منطقی است که بتواند نزدیک ترین ارزیابی ممکن به واقعیت را از جریان بیابان زایی و مقابله با بیابان زایی در ایران ارایه دهند. با تدوین برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی کشور در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران و برنامه چهارم توسعه به اوج خود رسیده به طوری که امروز جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از موفقترین کشورها در زمینه بیابان‌زدائی و کنترل فرسایش بادی در سطح جامعه جهانی مطرح است.

کلید واژه: بیابان, بیابان زایی, بیابان‌زدائی, روش های بیابان زدائی

مقدمه

در محافل و مجامع مختلف، ایران همواره به عنوان کشوری موفق در امر مهار بیابان زایی و تثبیت شنهای روان بشمار می رود. این امر مرهون تلاش و پشتکار محققین، کارشناسان و دست اندرکارانی است که از مرکز تا اقصا نقاط دورافتاده بیابانی رنج گرما و سرما را با گوشت و پوست و استخوان چشیده اند و چه بسا اکنون بسیاری از آنان عمر خدمتی خود را سپری کرده و در این جمع نیستند. اما باید این نکته اذعان کرد که به رغم تلاشهای صورت گرفته، متاسفانه راهکارهای تحقیقاتی و اجرایی و نتایج ارزشمند آن برای استفاده و ارایه بعنوان یک فناوری در بسیاری از موارد به صورت مدون دیده نمی شود. با عنایت به اینکه بخش وسیعی از سرزمین ایران به دلیل ویژگیهای خاص جغرافیایی در قلمرو مناطق بیابانی قرار دارند و بر اساس مستندات موجود این مناطق در حال گسترش نیز می باشند، اطلاع از چگونگی میزان کمی و موقعیت مکانی عوارض بیابان و بطور کلی قابلیت ها و توانایی های محیط و انعکاس تلاشهای متنوع انسان در آن اهمیت فراوانی دارد. توجه به این مسئله که در حال حاضر مراکز مهم انسانی و صنعتی (ازجمله پایتخت ایران) در قلمرو بیابانها قرار دارند بر اهمیت اینگونه مطالعات می افزاید.

بیابان‌زایی و به طور کلی گسترش مناطق بیابانی در ایران که در اثر تشدید تخریب منابع طبیعی بوجود آمده،به صورت یکی از مشکلات اساسی کشور مطرح است.اهمیت توسعه و پیشرفت بیابان هنگامی هشدار دهنده می شود که وضعیت اقلیمی را نیز در نظر بگیریم. بیابان زایی از جمله فرآیند های ویرانگر و کاهنده کارایی سرزمین است که حیات را در اغلب جلوه ها ومظاهر گوناگونش ،متاثر کرده وپایداری آن را تهدید میکند.فرایندی که تا کنون حدود 5میلیارد هکتار یا 5/38درصد از خشکیهای جهان را با افت بارآوری یا کاهش توان تولید مواجه ساخته است(Daily،1997)و هم اکنون باشتابی بیش از 50میلیون هکتار در سال(5برابر مساحت استان اصفهان)،به حرکت تخریبی خود ادامه میدهد(درویش،1378به نقل ازWright،Nebel،1998،Daily،1997).بدیهی است،چنین پدیده خطرناکی که عامل نوعی از برگشت ناپذیرترین آلودگیهای زیست محیطی در سطح جهان به شمار می رود،نباید به حال خودرها شده وناظر بی طرف تاخت وتازهایش بود،به ویژه آنکه بدانیم ،بیش از2/1میلیارد انسان ساکن در 110 کشوررا متاثرکرده،سالانه افزون بر42میلیارد دلارخسارت به بارآورده(Glubev،1999به نقل از آمار سال1990) و بی شک عواقب زیانبارش،ساکنان دیگر آبادبومهای زمین را نیز،دیر یا زود در بر خواهد گرفت(Unep،1997،Ryding،1998).کافی است بدانیم در فاصله تنها6سال،یعنی از1993تا1999،متجاوز از470میلیون نفر برتعدادفقرای جهان افزوده شده وشمارآنها درآستانه هزاره‌ی سوم میلادی به 5/1میلیاردنفر رسیده است(بانک جهانی،1999)؛ انسانهایی که به دلیل سلب امنیت غذایی ،امکان حصول به زندگی سالم وپویارا از دست داده اند.به عبارتی ساده تر،به تناسب افزایش شتاب بیابان زایی ،ازکیفیت زندگی کاسته می شود.

توجه به مقوله بیابان‌زدائی برای کشوری همچون ایران که 43 میلیون هکتار معادل یک چهارم وسعت آن را بیابان فرا گرفته ضرورتی انکار ناپذیر است.حال آنکه 6 میلیون هکتار از این سطح وضعیتی بحرانی دارند و تنها 2 میلیون هکتار آن مهار شده است. بیابان‌‌ها به سرعت در حال گسترش هستند، بنابراین قبل از اینکه جامعه انسانی مورد هجوم آنها قرار گیرد با تدبیری آگاهانه و اقدامی علمی باید به سمت بیابان‌‌ها یورش برد. بی تردید در این نبرد پیروزی با جامعه انسانی خواهد بود .کویرزایی از جمله بلای انسانی , طبیعی , اقلیمی است که می تواند آثار مخرب و زیانبار گسترده اقتصادی , اجتماعی وزیست محیطی ایجاد می نماید . آثار کوبر زایی در صورت عدم اجرایی راه کارهای مناسب تخریب اراضی ,گسترش کویر وسایر موارد می باشد . 61 درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قراردارد که 1/3 برابر درصدجهانی (6/19 درصد) است. اگرچه 5/32 میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد، اما در تقسیم‌بندی‌های اکوسیستمی، 7/43 میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است. 20 میلیون هکتار از اکوسیست م بابان تحت تأثیر فرسایش بادی است. از این مقدار 4/6 میلیون هکتار درمحدوده کانون‌های بحرانی است که در 182 منطقه، 97 شهرستان و 18 استان کشور پراکنده است. چنین شرایطی باعث شده که بیش از 20 درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند. این وضعیت از نظر اکولوژیکی بسیار شکننده است و بر حساسیت و شدت پدیده بیابان‌زایی می افزاید.اگر توجه داشته باشیم که بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت روستایی ایران در روستاههای حاشیه مناطق بیابانی استقرار یافته اند و برخی از شهرهای مهم نیز در این مناطق هستند،مسئله گسترش بیابان از یک سو و مهار بیابان از سوی دیگر به منظور تاکید بر عامل انسانی به عنوان مهمترین عنصر مبارزه با گسترش بیابان اولویت خواهد داشت بنابراین کسب دانش شناخت کلیه عناصر و عوامل موثر در اکوسیستم های بیابانی و کسب فنون و تجربیات مبارزه با پیشرفت بیابان از راه آموزش و پژوهش یک ضرورت خواهد بود.

اراضی بیابانی شامل شوره زار وپهنه های رسی ونمکی ،اراضی بد لند و ناهمواری های ماسه ای و... می باشد. مدیریت این عرصه ها مستلزم صرف کار ، وقت و هزینه احیایی و اصلاحی بسیار فراوان است و این مهم به عهده ادارات منابع طبیعی درسطح استان می باشد که با پروژه های مختلف مانند نهال کاری ، بذر کاری و بذر پاشی ، احداث باد شکن ، آبیاری و مراقبت ، اجرای طرح های پرورشی در تاغزارهای قدیمی ، تهیه بذر ، تولید نهال گلدانی و ریشه ای و همچنین تهیه طرح های بیابانزدائی و پرورشی به این کار اقدام می نمایند. هدف از این مطالعه شناخت بیـــابان، پدیده بیــــابان زایی، معیارها و شاخص های بیابان‌زایی و عوامل موثر بر بیابان‌زدائی و ارائه راهکارهای کنترل پدیده بیابان زایی و بیابان‌زدائی است. امید است با شناخت علمی و صحیح این پدیده گامی موثر در راستای کنترل پدیده بیابان‌زایی و بیابان‌زدائی برداریم.