زنان و طب ورزشی

زنان در محیط منزل و محل کار مرتباً در حال فعالیت می باشند. زنان فعال در تمام سطوح ورزشی به عنوان بخش حیاتی از زندگی خود می نگرند. سالها باور مردم بر این بود که نیازهای تندرستی زنان از سوی مردانی که بر حرفه طبابت تسلط داشته اند مورد توجه قرار نگرفته است. اخیراً در پزشکی پژوهش های بیشتری درباره موضوعات مربوط به نیازهای سلامتی زنان همراه بوده است. مقالات گوناگونی درباره مسائلی چون سلامتی زنان، زنان و طب ورزشی به طور روزافزون مکرراً چاپ می گردد. کتابهای خودآموز و راهنمای تندرستی زنان به سهولت در دسترس می باشند. منابع آگاهی دهنده بسیار سودمندی درباره سلامتی زنان در اینترنت یافت می گردد که همگی با توجه به اهمیت سلامتی و تندرستی بانوان بسیار حائز اهمیت و قابل توجه است.

 

آسیبهای اسکلتی- عضلانی در زنان
اگرچه آسیبهای بسیاری هم برای زنان و هم مردان روی می دهد، اما برخی از آنها در یکی از این دو جنس رایج تر می باشد. در مورد صدماتی که برای هر دو جنس روی می دهد در بخش های دیگر به تفصیل بحث شده است.
یکی از تفاوتهای به سهولت مشخص میان زنان و مردان پهنی لگن در زنان می باشد که این منجر به بروز ناهنجاری شدید زانو شده و حتی ممکن است زاویه عضله چهار سر را افزایش دهد و این نیز می تواند منجر به سندرم دردهای استخوان کشکک گردد.

تصور شده تفاوتهای هورمونی یکی از عواملی است که هم در زمینه بروز احتمالی سستی رباطی و هم آسیبهای معینی در زنان تأثیر دارد. هرچند که این موضوع تاکنون از طریق پژوهش سندیت دقیق و جامعی پیدا نکرده است. هرچند آشکار است تغییراتی که در دوران حاملگی روی می دهد مطمئناً منجر به تغییرات بسیاری در بدن زنان چه به صورت موقت یا دائم می گردد. مسلماً سستی رباطی در طول حاملگی تا زمان فرارسیدن دوره زایمان افزایش می یابد.

ورم پا و قوزک موجب سنگینی بیشتر در یک ناحیه غیرعادی بدن می گردد و امکان دارد که قسمتهای مختلف ساختمان مکانیکی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. کمر یکی از آن قسمتهایی است که همواره تحت تأثیر قرار دارد. کمردرد مسأله ای رایج است که همیشه در طول بارداری روی می دهد. یک زن با پیش زمینه اسکولیوزیز(خمیدگی ستون مهره ها) غالباً در هر حاملگی دچار افزایش انحنای کمر خواهد شد.

شاید قالب مخصوص پای زن با برداشت سازندگان کفشهای زنانه با حد معمول پای زن مطابقت ندارد. ممکن است که این مستلزم توجه به کفش مردانه برای مردی با شست پای پهن باشد. اگر این از عواقب پاشنه بسیار پهن باشد، شاید جورابی ضخیم تر یا کفشی با پاشنه نرم لایه تر از بی دوامی که در پاشنه می تواند به وجود بیاید جلوگیری کند. کفشها همچنین می توانند مشکلات از پیش موجود در پاها را تشدید نموده و در آنهایی که زمینه بروز برخی مسائل را دارند مشکلات مضاعفی به وجود بیاورند. کفشهای پاشنه بلند می توانند جریان شکل گیری قوز شست پا و کوبیدگی انگشت را تسریع بخشند. یک قالب تنگ غیرعادی پنجه می تواند انگشتان شما را بفشارد و موجب به وجود آمدن میخچه و وخامت ناخنهای درون رست(درون گوشت) شود.

یکی از بهترین روشها برای مشاهده این که کفش شما تا چه اندازه متناسب پایتان می باشد این است که بر روی صفحه کاغذ دور پای خود خطی کشیده سپس کفش خود را روی آن بگذارید. احتمالاً شگفت زده خواهید شد وقتی می بینید برای دو انگشت آخر پایتان جایی وجود ندارد. شیوه ای که می توانید از طریق آن دریابید که آیا انگشتان شما می توانند سالها حرکت داشته باشند این است که مدادهای کوتاهی در حاشیه تویی و بیرونی کفش خود قرار دهید. اگر آنها به سمت یکدیگر نشانه روند معنایش آن است که شاید انگشتان شما نیز روزی چنین شوند.

تنش بی اختیاری
تنش بی اختیاری ادراری مکرراً در بیماران سالخورده روی می دهد. البته این پدیده در زنان پرجنب و جوش جوان تر هم یافت می گردد. بر اساس مطالعات صورت گرفته ۴۷% از زنان فعال احتمالاً این مسأله را برخی اوقات تجربه می نمایند. بی اختیاری ادراری عبارت است از ترشح ادرار در حین فعالیتهای جسمی پرتنش. این فعالیتها می تواند شامل سرفه کردن، بلندکردن چیزی، دویدن، خنده و عطسه کردن هم باشد.

اگر شما به این مشکل دچار هستید باید به متخصص داخلی یا پزشک زنان مراجعه نمایید، که پزشک می تواند از طریق ارزیابی عضلات لگنی به بررسی عفونت مثانه ای و عصبهای بیرونی بپردازد و بررسی نماید که آیا کمبود استروژن در دوره ماقبل یائسگی زنان می تواند به این پدیده کمک نماید یا خیر.

دقت اولیه پزشک همچنین می تواند به سنجش دیگر عوامل ممکن بپردازد و چنانچه ضروری باشد شما را به یک اورژینیکولوژیست ( پزشک مجاری ادرار) هم معرفی نماید. علاوه بر ضعف عضلانی و دیگر عوامل مذکور، علل دیگری مثل بارداری، زایمانهای طبیعی، اختلالات عصبی، چاقی و جراحی های زنانه نیز می تواند دخیل باشد.
کارکرد غیرعادی عضلات کمک کننده لگن یک عامل مستمر در این وضعیت می باشد. ساختارهای مهم در این ناحیه شمال اسفنکتر( عضله تنگ کننده) مجرای ادرار، مثانه و عضلات و رباطهای مختلف می باشد.

برای زنی بدون دیگر عوامل سببی هم تمرینات کیگل می تواند سودمند باشد. این تمرینات عضله مثانه را عادی نموده و حالت ساختمان عضلانی بیرونی مجرای ادرار را بهبود می بخشد. بهترین شیوه برای آن که تجربه نماییم که این تمرین را به خوبی احساس کنیم آن است که به هنگام ادرار خروج آن را متوقف کنیم. که این عمل عضلاتی را که باید مورد تمرین قرار گیرند منقبض می نماید. اگرچه توصیه شده که این تمرین در زمان دیگری غیر از زمان تخلیه انجام شود تا از تغییر نمونه های تخلیه شده اجتناب گردد. دکتر پتی کولپا در مقاله ورزشی- پزشکی به سال ۱۹۹۶ توصیه می نماید که این تمرینات ابتدا به شکل ده انقباض عضلانی به مدت سه بار در روز انجام شود. هر انقباض پنج ثانیه برسد. او توصیه می کند که شمار دفعات این تمرین هر روز به بیست تمرین به صورت ده بار در روز افزایش یابد. امکان دارد که شما در سطح پنج تمرین به صورت ده بار در روز به بهبودی قابل ملاحظه ای دست یابید.

ورزشکار سه گانه مؤنث
ورزشکار سه گانه مؤنث تلفیقی است از اختلال خوراک همراه با کاهش وزن، آمنوره (= فقدان قاعدگی) و استئوپروز (پوکی استخوان). این سه تا ممکن است منجر به کاهش غیرقابل برگشت استخوان، کاسته شدن سطوح سرم استروژن، اختلالات روانی و حتی مرگ شود. اختلال غذایی ممکن است شامل تعادل در خوردن، زیاده روی هر از چندگاه تا بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی منظم باشد. تخمین زده شده که ورزشکاران زن از اختلال خوراکی با گستره ای مابین ۱۵ تا ۶۲ درصد برخوردار می باشند، (طب ورزشی و پزشکی، ج ۲۴ ، ،۱۹۹۶ ص ۶۷-۸۶). افرادی که به کم اشتهایی عصبی همچنین شمال فقدان سه یا چند قاعدگی متوالی و از ریخت افتادن ظاهر بدن می باشند. بیماری پرخوری شامل زیاده روی و تسهیل در تخلیه منظم دست کم دوبار در هفته برای سه ماه یا بیشتر می باشد. این بیماری شاید با استفراغ یا استفاده از مسهل ها مربوط باشد.
آمنوره عبارت است از فقدان قاعدگی. فقدان قاعدگی مقدماتی به رویدادی اطلاق می گردد که بر اساس آن یک جنس مؤنث در سن شانزده سالگی به رشد قاعدگی نرسیده باشد یا یک مؤنث دو سال پس از تکمیل دومین مرحله رشد جنسیتی اش به قاعدگی نرسیده باشد. این پدیده اغلب به سطوح پایین سرم استروژن ربط داده می شود. استروژن پایین منجر به کاهش توده استخوان شده و احتمال خطر بیماری قلبی را می افزاید. این امر به دلیل اهمیت نقشی که استروژن در نگهداری توده استخوان و کاهش بیماری قلبی ایفا می نماید، روی می دهد. احتمال نازایی در میان زنانی که به این اختلال در سیستم تناسلی دچار می باشند بسیار زیاد است.
همواره باید به یاد داشت که با اطمینان نمی توان گفت که فقدان قاعدگی به معنی نازایی می باشد. هنگامی که تخمک گذاری ازسر گرفته می شود این پدیده قبل از اولین دوره روی می دهد. شاید یک زن ورزشکار تلاش نماید علائم این اختلال را پنهان نماید. برخی از این نشانه ها شامل توجه به غذا و وزن، نگرانی از بابت اضافه وزن، تنها غذاخوردن مداوم، به توالت رفتن بلافاصله پس از صرف غذا یا در حین آن می باشد. برخی دیگر از نشانه ها و علائم عبارتند از:

۱. خستگی
۲.کم خونی
۳. افسردگی
۴. کاهش تمرکز
۵. یبوست
۶. خشکی پوست
۷. افزایش غدد پاروتید
۸- هیپوترمی یا عدم تحمل سرما

۹- شکستگی های پرتنش

استئوپروز (پوکی استخوان) و یائسگی
پوکی استخوان مسأله ای است که غالباً در زنان یائسه و به طور کل افراد مسن روی می دهد که خود عامل اولیه شکستگی ها در دوران کهولت می باشد. توده استخوان کاسته شده و موجب شکننده تر شدن استخوا ن ها می شود. فعالیت هایی که به یک فرد عادی صدمه وارد نمی کند در افراد مبتلا به پوکی استخوان می تواند موجب شکستگی شود. لغزیدن و افتادن یا ضربه ای که برای یک فرد معمولی خطری ندارد به راحتی می تواند موجب صدمه دیدن مبتلایان به پوکی استخوان گردد.
اغلب تصور می شود که تمرین ورزشی به عنوان یک عامل یاری دهنده می تواند پوکی استخوان را به تأخیر بیاندازد. در حالی که پاره ای موارد در یک ورزشکار نخبه تمرینات مازاد همراه با کاهش وزن ممکن است نتیجه ای عکس داشته باشد و منجر به پوکی استخوان شود. در بیمار یائسه مبتلا به پوکی استخوان استفاده مناسب از داروهایی مثل کلسیم، ویتامین دی، استروژن ها، فلوراید و دیگر داروهای جدید مثل آلن درانیت، که مانع جذب مجدد استخوان می شود، منتهی به تلاش های پژوهشی بیشتر، پاسخ های اندک و مباحث فراوان شده است. اخیراً مقاله ای در نشریه پزشکی نیوانگلند درباره این دارو (= آلن درانیت) به چاپ رسیده است، (تأثیر آلن درانیت خوراکی بر تراکم معدنی استخوان و بروز شکستگی ها در زنان یائسه، لیبرمن، نشریه پزشکی نیوانگلند، ش ۳۰ ، ،۱۹۹۵ ج ،۳۳۳ ص ۱۴۳۷).
براساس بیانیه کنفرانس موسسه ملی گسترش سلامتی همگانی (۴-۲ آوریل ۱۹۸۴) حجم استخوان قشری در حدود ۳۵ سالگی به اوج خود می رسد.

استخوان ترابکولار زودتر به حد اعلای حجم استخوان می رسد. عوامل گوناگونی بر مقدار زمان و کیفیت حد اعلای حجم استخوان تأثیر دارند. جنسیت، سرعت، وضع تغذیه، تمرین ورزشی و فراتر از همه اینها بهداشت در به اوج رسیدن حجم استخوان موثرند. حجم استخوان در مردان حدود سی درصد بیشتر از زنان است. حجم استخوان سیاه پوستان تقریباً ده درصد بیشتر از سفیدپوستان است. از نقطه اوج حجم استخوان متعاقبا در طول زندگی انسان کاسته می شود. بلافاصله پس از شروع یائسگی حجم استخوان در فاصله ۳ تا ۷ سال سریعاً کاهش می یابد. استخوان ماهیتی پویا دارد. برخلاف نظر افراد غیرمتخصص استخوان ایستا نمی باشد. استخوان به طور مستمر در حال تغییر است. استفاده، عدم استفاده و استفاده مفرط هر کدام بر تراکم استخوان و مواد معدنی آن تأثیر می گذارد. اتسئوکلاستها سلول های آن استخوان هستند. پس از شکستگی یا دیگر آسیب های استخوانی نخست این سلول ها هستند که فعال می شوند. اتسئوکلاست سلولی است که استخوان تازه به وجود می آورد، در یک استخوان معمولی رابطه نزدیک و متوازنی میان جذب مجدد استخوان و ساختمان آن وجود دارد. فشارهای مکانیکی، هورمون ها و سایر عواملی که بر سیستم های تنظیم کننده موضعی نفوذ دارند در بازسازی استخوان تأثیر گذارند.

براساس گزارش های شورای ملی پژوهش (NRC) مطالعات حاکی از آن است که برای زنان یائسه و تحت درمان استروژن روزانه حدود هزار میلی گرم کلسیم نیاز می باشد. زنان یائسه ای که با استروژن مداوا نمی شوند برای توازن نیازمند هزار و پانصد میلی گرم کلسیم در روز می باشند. از این رو تصور شده که میزان توصیه شده کلسیم بسیار کم می باشد. آنها به این نتیجه دست یافتند که «به نظر محتمل می رسد که افزایش کلسیم خوراکی از هزار به هزار و پانصد میلی گرم در روز قبل از دوران یائسگی در کاهش پدیده پوکی استخوان در زنان یائسه سودمند باشد. افزایش میزان کلسیم خوراکی شاید در ارتباط با جلوگیری از کاهش حجم استخوان مردان نیز مفید باشد.»
یک منبع به آسانی در دسترس کلسیم در ایالات متحده شیر و فرآورده های لبنی می باشد. یک لیوان هشت اونسی (۲۴۰ میلی) شیر حاوی ۳۰۰- ۲۷۵ میلی گرم کلسیم می باشد. شیر کم چرب یا بدون چربی از کلسیم بیشتری برخوردار بوده و منبعی بیشتر می باشد. مکمل های کلسیم نیز برای آنهایی که از طریق رژیم غذایی قادر به جذب هزار تا هزار و پانصد میلی گرم کلسیم نمی باشند توصیه شده است. ویتامین دی در جذب طبیعی کلسیم اهمیت دارد. نور خورشید نیز به دلیل تولید طبیعی ویتامین دی مهم می باشد. اگرچه جذب ویتامین دی امکان پذیر است اما جذب آن در مقیاس زیاد زهرناک می باشد.
براساس بیانیه کالج طب ورزشی آمریکا مدرکی وجود ندارد که ثابت کند تنها ورزش یا ورزش همراه با افزایش کلسیم می تواند در سال ها پس از یائسگی از کاهش سریع حجم استخوان جلوگیری نماید. هر چند که برای این گروه سنی زنان ورزش به عنوان یک فعالیت جسمانی سودمند می باشد.